„Turkowska Unia Rozwoju – T.U.R.” w dn. 14 czerwca 2023 r. zorganizowała wyjazd studyjny do „Anielskich Ogrodów” w miejscowości Budachów w województwie lubuskim w ramach projektu „PermakulTURa – transfer i wymiana wiedzy na obszarach wiejskich”.
„Anielskie ogrody” to certyfikowane ekologiczne gospodarstwo rolne założone przez Kamilę i Bogdana Kasperskich – eko-gospodarzy i eko-edukatorów.
Permakultura to sposób projektowania ekologicznego, tak aby nowo powstający ogród był jak najbardziej zbliżony do naturalnego ekosystemu.
Istotną kwestią jest, aby przed przystąpieniem do pracy dokładnie poznać warunki klimatyczne i siedliskowe danej okolicy.
Dlatego Pan Bogdan na początku przedstawił nam sytuację gospodarczo- społeczną regionu, abyśmy mogli lepiej zrozumieć istotę ich działań i wybranych przez nich rozwiązań.
W ciągu 20-30 lat nastąpiła zmiana i ludzie przestali utrzymywać się z rolnictwa w tej części Polski. Według przekazanej nam informacji, w Gminie Bytnica rolnicy odeszli od produkcji zwierzęcej, a na terenie gminy nie ma ani jednej krowy, ani świni. Cechą charakterystyczną dla tego regionu jest to, że większość ludzi pracuje za granicą, a głównym problemem społecznym jest eurosieroctwo.
Okoliczne obszary są cennym siedliskiem przyrodniczym, bogatym we florę i faunę.
Nieopodal znajduje się Gryżyński Park Krajobrazowy z rzeką Gryżyną, gdzie można obserwować piękne wąwozy i źródliska. Obszar Natura 2000 obejmuje Lasy Dobrosłowskie i Łąki Dobrosłowskie, na których ma miejsce największe w Europie rykowisko jeleni. Na tym obszarze rozmnożyły się również wilki, które zagrażają tymże jeleniom. Wieża kościoła i strych jest natomiast miejscem bytowania kolonii rozrodczej nietoperza nocka dużego. Dębowe Aleje w Gryżynie i Zawiszach to siedliska chrząszczy: jelona rogacza i pachnicy dębowej. W miejscowości Budachów wycięto trzy spróchniałe dęby i z inicjatywy Państwa Kasperskich przeniesiono je do ich ogrodu, dzięki temu mają u siebie populację jelonka rogacza.
Nasz wykładowca zaznaczył, że Polacy mają tendencję do rozświetlania swoich ogrodów lampami, ledami, klimatycznymi światełkami, co niekorzystnie wpływa na zwierzęta i owady nocne. Zachęcał nas do gaszenia wszelkich świateł na noc. Gmina Bytnica nazywana jest najciemniejszą gminą w Polsce, w której raczej nie stosuje się oświetlenia nocnego, dlatego na jej terenie mieszkańcy często mogą spotkać sowy i puszczyki.
Jeżeli ktoś kocha ogród, to musi kochać też kuchnię, bo połowę czasu spędza się dbając o rośliny, a połowę przetwarzając je. Dzięki temu mamy do czynienia z syndromem pełnej spiżarni. Człowiek powinien zjadać około 1 kilograma warzyw dziennie, dlatego jedzenie świeżych, ale i przetworzonych warzyw jest bardzo ważne w diecie, a posiadając ogród możemy w pełni zaspokoić te potrzeby.
W przerwie zostaliśmy ugoszczeni przez Panią Kamilę herbatką miętową z nagietkiem oraz przepysznym piernikiem.
W drugiej części wykładu Pan Bogdan przedstawił historię jego rodziny i historię ogrodu, w którym gościliśmy. Uciekając od zgiełku wielkiego miasta, chciał stworzyć swoje miejsce na ziemi. Metodą prób i błędów, od pustego pola do ogrodu pełnego darów, wspólnie z żoną Kamilą i babcią Anielą stworzyli rodzinne samowystarczalne gospodarstwo domowe.
Prowadzenie ogrodu w permakulturze to przestrzeń z bogactwem gatunków flory i fauny, dlatego tak dużą rolę przywiązuje się w Anielskich Ogrodach również do zwierząt.
Na początku ich ogród zaatakowały pędraki, które żerowały w ziemi i uszkadzały systemy korzeniowe roślin. W związku z tym, szukano najlepszego rozwiązania, którym okazały się jeże, których obecność jest bardzo pożądana w ogrodzie, ponieważ zjadają takie szkodniki, jak właśnie pędraki, ale również ślimaki, czy myszy. W związku z tym w ogrodzie zbudowano jeżowniki, w których mogą bytować jeże.
Następnie udaliśmy się do świetlicy wiejskiej, gdzie Panie z Koła Gospodyń Wiejskich przygotowały dla nas na obiad przepyszne pierogi – ruskie oraz z farszem z dziczyzny.
Nie bez powodu zostaliśmy ugoszczeni takim daniem, ponieważ to długoletnia lokalna tradycja. Początkowo panie lepiły pierogi na remont kościoła. Później zaczęto organizować Festyn Pierogów Ruskich, z których Budachów jest słynny na całe województwo. Panie na coroczne imprezy lepią około 30 tysięcy pierogów, które rozchodzą się w mgnieniu oka.
Po obiedzie podzieliliśmy się na dwie grupy i Pani Kamila i Pan Bogdan oprowadzili nas po Anielskich Ogrodach, przestawiając rozwiązania, które zastosowali, dzieląc się przy tym radami i użytecznymi wskazówkami. Przede wszystkich ich działania oparte są o bioróżnorodność i elementy permakultury. Ziemia to ożywiony twór przyrody, gdzie zachodzi wymiana życia i śmierci, a my wciąż za mało wiemy o glebie. Kiedyś rolnicy uprawiali ziemię, mieli lepszy, organoleptyczny kontakt z ziemią, dziś wykorzystuje się ciężkie maszyny.
Najważniejszą techniką w „Anielskich Ogrodach” jest nieprzekopywanie ziemi, ponieważ całkowite obracanie gleby nie jest dobre. Stosują oni różne metody ściółkowania, aby uzyskać dużą ilość próchnicy w glebie i zbudować bogaty profil glebowy.
Część ogrodu zajmują grządki podwyższone. Początkowo były to drewniane skrzynie, później zmieniono na betonowe obramowania, które w długoletniej perspektywie są bardziej wytrzymałe. Dobrym rozwiązaniem jest też sianie poplonu. Lepiej stosować dłuższe rabaty, niż kilka mniejszych, a odległość między nimi warto zmierzyć szerokością własnej taczki.
Jako rabatkę podwyższoną można wykorzystać również kompostownik, który jest dobrym miejscem do posadzenia roślin dyniowatych – cukinii, dyni, arbuzów lub ogórków.
Mogliśmy zaobserwować również wały permakulturowe, które są skarbnicą substancji pokarmowych i wilgoci potrzebnej roślinom do wzrostu. Do stworzenia takich wałów potrzebne jest drewno – począwszy od grubych gałęzi, po cienkie, a nawet trociny lub kawałki przetworzone przez rębak. Najlepiej sprawdzi się drewno liściaste. Kolejną warstwą może być słoma, skoszona trawa lub obornik i ziemia rodzima.
Kolejnym ciekawym rozwiązaniem jest wykorzystanie balotów słomy. Z środka wyciąga się słomę, a na to miejsce wrzuca się ziemię. To również dobry sposób na rośliny dyniowate. Ściółkowanie słomą było częstym rozwiązaniem na rabatach w ogrodzie. Dodatkowo ziemniaki w „Anielskich ogrodach” rosną w samej słomie, co dla co niektórych uczestników było zaskoczeniem.
W następnej części mogliśmy obejrzeć ogródek okrągły, który jest dobrym rozwiązaniem ze względu na polewanie zraszaczem obrotowym. Niestety ziemia przestała być miejscem, które gromadzi wodę. Poziom wód gruntowych obniżył się o około 1,5m, a w pobliskim stawie nie ma za wiele wody. Obecnie pobiera się wodę z podziemi do podlewania i nawadniania terenów.
Niewątpliwą atrakcją i wizytówką „Anielskich Ogrodów” są geo-kopuły/ kopuły geodezyjne. W ogrodzie sferycznym dzięki energii słonecznej wysiewy i uprawę warzyw można rozpoczynać wczesną wiosną i wydłużać do późnej jesieni. To w nich można wyhodować nowalijki i soczyste pomidory, a także rozsady różnych roślin, które później można wysadzić do gruntu. To również miejsce idealne do suszenia ziół, warzyw i owoców.
Pani Kamila i pan Bogdan od czterech lat współpracują z ośrodkiem naukowo-badawczym Centrum Energetyki Odnawialnej w Sulechowie nad metodami ekologicznych upraw warzyw w geo-kopułach. Badają m.in. właściwości kopuł, działanie naturalnego oświetlenia od wschodu do zachodu słońca, a także wielkość zbiorów w zastosowaniu różnych technik ściółkowania, użyźniania gleby, czy naturalnego nawożenia.
Państwo Kasperscy angażują się również społecznie, szerząc wiedzę ekologiczną poprzez działalność w Parafialnym Zespole Ekologicznym w Bytnicy. To m.in. z ich inicjatywy tworzone są ogrody społeczne i łąki kwietne na terenie gminy.
Ponadto Pani Kamila prowadzi warsztaty tworzenia ekologicznych wianków dekoracyjnych, wykorzystując do tego hortensje ze swojego ogrodu.
Ogrom wiedzy i pożytecznych porad uczestnicy wyjazdu zabiorą ze sobą. Być może, któreś z tych rozwiązań zastosują w swoim ogrodzie?
Dziękujemy Pani Kamili i Panu Bogdanowi za gościnę w „Anielskich Ogrodach”.
Zapraszamy do odwiedzenia strony „Anielskich Ogrodów”.
Projekt „PermakulTURa – transfer i wymiana wiedzy na obszarach wiejskich” jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Schematu II Pomocy Technicznej „Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020.
