Grudzień to czas obfitujący w wydarzenia wprowadzające nas w tematykę Świąt Bożego Narodzenia. Stąd w dniu 7 grudnia br. w Hali Sportowej w Długiej Wsi (gm. Dobra) Stowarzyszenie Turkowska Unia Rozwoju zorganizowało Warsztaty Rękodzieła – Tradycyjne Ozdoby Świąteczne, które zostały zrealizowane w ramach planu komunikacji na lata 2023–2027.
Uczestnicy warsztatów mogli posłuchać o tradycjach bożonarodzeniowych, które zebraliśmy dla Państwa w artykule poniżej. Ponadto mogli własnoręcznie wykonać ozdoby ze słomy czy papieru. Największą radość sprawiało jednak dekorowanie pierniczków, a ich degustacja cieszyła się dużym uznaniem.
Tradycja ubierania iglastego drzewka na Święta Bożego Narodzenia przywędrowała do nas z Niemiec na początku XIX wieku, czyli niecałe 200 lat temu. Choinki zdobiły głównie domy mieszczan, a przez ogół były traktowane jako obcy zwyczaj – niemiecki i protestancki. W niektórych regionach Polski choinki pojawiły się dopiero 90 lat temu. Do ich przyozdabiania wykorzystywano naturalne materiały oraz ręcznie wykonane dekoracje z papieru czy słomy.
W przeszłości, jak wiadomo, papier był powszechnie dostępny i wykorzystywany do tworzenia ozdób choinkowych, które wytwarzano ręcznie. Często zajmowały się tym dzieci, których zadaniem w przygotowaniach do Świąt było właśnie zdobienie choinki. Do najbardziej znanych ozdób wykonanych z kolorowego papieru należały łańcuchy, pióropusze, girlandy oraz gwiazdy. Kolejnym ważnym materiałem w tworzeniu małych dzieł świątecznych była słoma, która cieszyła się uznaniem przy wykonywaniu ozdób. Symbolizowała ubogą, ale jakże piękną tradycję bożonarodzeniową. Jej naturalny kolor w połączeniu z innymi dostępnymi materiałami tworzył piękny końcowy efekt.
Warto wspomnieć, że anioł ze słomy był charakterystyczną dla Polski ozdobą choinkową. Połączenie słomy, papieru, koralików i wstążek pozwalało na stworzenie aniołów, które były symbolem nadziei, czystości i duchowej siły. Słomiane gwiazdy, będące symbolem betlejemskiej nocy, były kolejnym elementem świątecznym, którego nie mogło zabraknąć przy ozdabianiu domów zarówno na zewnątrz, jak i w środku. Wraz z elementami dekoracji świątecznych pojawiła się tradycja plecionych słomianych wieńców i stroików. Dodatkami do nich były suszone owoce, korale czy elementy papierowe.
Oprócz ozdób świątecznych wykonywanych ze słomy czy papieru, kolejnym tradycyjnym elementem było pojawienie się ozdób ze słodyczy. Ich dekorowanie stanowiło wyzwanie dla wszystkich domowników. Pierniczki, bo o nich mowa, to jeden z najstarszych wyrobów cukierniczych. Najstarszy polski przepis pochodzi z 1725 roku. Zamieszczono go w książce medycznej, ponieważ piernik traktowano nie jako świąteczną słodkość, lecz jako medykament o właściwościach leczniczych. Wiadomo jednak, że w Toruniu piernik pieczono już w XIII wieku. Zarówno dzieci, jak i dorośli wspólnie ozdabiali pierniczki w różne wzory, używając lukru, malując je czekoladą oraz przyprawami.
Niezwykle popularne były pierniczki ozdabiane w tradycyjny sposób, poprzez posypywanie cukrem pudrem, co tworzyło wzory przypominające śnieżne pokrywy. Te słodkie ciastka stały się symbolem Świąt Bożego Narodzenia nie tylko w Polsce, ale i na całym świecie. Ich dekorowanie i zawieszanie na choince stało się rodzinną tradycją w każdym domu. Pierniczki wykorzystywano także jako słodkie prezenty, które ofiarowywano gościom.
Wszystkie te ozdoby, mimo swojej prostoty, miały głębokie znaczenie w kulturze ludowej. Ozdoby z papieru, słomy czy pierniczków były wyrazem radości z narodzin Jezusa, a także pełniły funkcje ochronne, jak np. słomiane aniołki, które miały strzec domu przed złymi duchami. W tradycji polskiej choinka była bogato zdobiona i pełniła rolę nie tylko dekoracyjną, ale i symboliczną. Ozdoby z papieru i słomy odzwierciedlały prostotę i skromność, natomiast pierniczki były wyrazem gościnności i dzielenia się z bliskimi.
Z biegiem lat tradycja ozdabiania choinek i domów stała się bardziej różnorodna, a materiały do tworzenia ozdób uległy zmianie. Mimo to ręcznie robione ozdoby z papieru, słomy i pierniczków wciąż mają swoje miejsce w wielu domach, szczególnie na terenach wiejskich.
