W dniach 8-9 listopada 2022 roku Lokalna Grupa Działania – Turkowska Unia Rozwoju – T.U.R. miała przyjemność gościć w zaprzyjaźnionej z nami od lat LGD z Czech – OPAVSKO. Wizyta studyjna miała na celu zaznajomić nas z różnymi formami współpracy pomiędzy lokalnymi przedsiębiorcami, samorządem oraz mieszkańcami w zakresie niezależności energetycznej. Podobnie jak w naszym kraju także Czechy są w przededniu wprowadzenia uregulowań prawnych, które umożliwią tworzenie spółdzielni czy stowarzyszeń energetycznych. Rozwiązania, które mieliśmy możliwość zobaczyć, według naszych partnerów, mogą stanowić podwaliny dla budowania społeczności wykorzystującej wspólnie energię odnawialną poprzez jej wytwarzanie, magazynowanie i przesył w ramach sąsiadujących ze sobą obiektów z wykorzystaniem istniejących sieci. Ciekawym rozwiązaniem była dywersyfikacja tych źródeł i rola LGD jako inicjatora budowania trwałych „Community“ do niezależności energetycznej.
Pierwszym punktem wyjazdu, który mieliśmy przyjemność zobaczyć był zakład produkujący drewnianą stolarkę okienną – firma HON, która materiał odpadowy (badany kilkukrotnie przez tamtejsze służby środowiskowe) spala we własnej kotłowni i ogrzewa 22 budynki mieszkalne, znajdujące się w bezpośrednim sąsiedztwie zakładu. Pierwotnie (2007-2008) kwota inwestycji związanej z wytwarzaniem ciepła wynosiła 23 mln CZK i dotyczyła instalacji kotła w celu zaspokojenia w tym zakresie potrzeb firmy. Jednak dalszy jej etap (2014) stanowiła budowa sieci, dzięki której ciepło trafiło do pobliskich domostw. Łączny koszt wzrósł do 35 mln koron. Firma zrealizowała inwestycję korzystając z dofinansowania unijnego na poziomie 35 %, czyli 8 mln CZK. Rozliczeniami za dostawę i dystrybucję ciepła do mieszkańców zajmuje się sama firma HON, która posiada pozwolenia zarówno na produkcję, jak i dystrybucję ciepła. Natomiast odczytów i kalibracji mierników dokonuje firma Ista.
W Czechach, by produkować i dystrybuować ciepło niezbędne jest posiadanie pozwolenia z URE (Urząd Regulacji Energetyki). Dla zapewnienia ciepła w domach przyłączonych do sieci i w zakładzie w sezonie grzewczym, zużywa się ok. 400 t odpadów rocznie (w roku 2021 dokładnie ilość zużytych odpadów to 407 t).
W kolejnym zakładzie – ZOD SLEZSKÁ DUBINA w Větřkovicach dziąłają dwie elektrownie. Biogazownia o zainstalowanej mocy elektrycznej 526 kW oraz elektrownia fotowoltaiczna o mocy 99 kW.
Biogazownia (zwana dalej BPS) Větřkovice została oddana do użytku w grudniu 2013 roku.
BPS działa na zasadzie beztlenowej (bez dostępu do powietrza) fermentacji materiałów organicznych, podczas której uwalnia się biogaz bogaty w metan. Biogaz ten jest dalej spalany w jednostce kogeneracyjnej (silnik z elektrogeneratorem), która wytwarza energię elektryczną i ciepło. Powstałym produktem fermentacji jest poferment, który jest wykorzystywany jako nawóz w produkcji roślinnej.
Fermentacja odbywa się w żelbetowym zbiorniku w dwóch etapach. Stosowana jest technologia „koło w kółku“. W fermentorach utrzymywana jest stała temperatura i równowaga biologiczna, umożliwiająca funkcjonowanie mikroorganizmów tworzących biogaz.
Jako główne surowce BPS Větřkovice wykorzystuje obornik bydlęcy, siano z trawy z wcześniej ściółkowanych terenów oraz zboża GPS. Ponadto pozostałości pożniwne, ziemniaki nieprzydatne, pozostałości z koryt paszowych oraz marginalnie kiszonki z kukurydzy i ścinki cukrowe. Do rozcieńczania używana jest woda płucząca z hali udojowej. Wartym podkreślenia jest fakt, iż wykorzystywane są wyłącznie materiały odpadowe.
Poferment powstający w procesie jest rozdzielany – na składnik stały, czyli osad i składnik płynny, czyli fugat. W ten sposób uzyskuje się lepszą mieszalność zbiornika magazynowego i co nie mniej ważne, fugat jest łatwiej akceptowany przez glebę. Dzięki zastosowaniu nowoczesnej techniki aplikacji fugatów podczas produkcji roślinnej za pomocą aplikatora wężowego nie powstaje żaden zapach. Separację stosuje się następnie razem z obornikiem. Było to ogromnym zaskoczeniem dla wizytujących gości z Polski, bowiem najczęściej biogzowanie kojarzone są z uciążliwym dla mieszkańców odorem. Tymczasem będąc na miejscu ani przez chwilę nie było czuć uciążliwego zapachu.
Wyprodukowana energia elektryczna w całości pokrywa potrzeby spółdzielni, a nadwyżka (ok. 80 proc.) trafia do sieci dystrybucyjnej. Wytworzone ciepło jest wykorzystywane do ogrzewania warsztatów, budynku administracyjnego, a następnie jest dostarczane do sąsiedniej firmy zajmującej się przetwórstwem przypraw i grzybów.
Pośród obiektów, które wdrożyły rozwiązania mające na celu minimalizowanie kosztów energii elektrycznej i cieplnej były także i publiczne. Budišov nad Budišovkou SMART GRID, bo o nich mowa, to szkoła, ośrodek kultury i urząd, gdzie Beneficjentem dotacji była spółka komunalna TeSport Budišov nad Budišovkou, s.r.o. Dotacja wynosiła 3 781 787 CZK, co stanowi 75% całkowitych kosztów kwalifikowanych.W ramach tego projektu przebudowano i zbilansowano podłączenie kotła na biomasę o mocy 150 kWt w budynku Ośrodku Kultury z kotłem gazowym w budynku Szkoły Podstawowej. W kotłowni szkoły zainstalowano kogeneracyjny agregat kondensacyjny TOTEM o mocy 20 kWe i 48 kWt, jednocześnie zainstalowano nowe gazowe kotły kondensacyjne o mocy do 2 x 85 kWt. Cały system został dodatkowo uzupełniony o akumulację wyprodukowanego ciepła w celu efektywnego zaopatrzenia w ciepło całego budynku szkoły podstawowej (stara szkoła, nowa szkoła – aneks, kuchnia). W tym samym czasie przebudowano kotłownię w Urzędzie Miasta, w której zamontowano 2 nowe kotły kondensacyjne o mocy 2 x 49 kW. Punkty poboru energii elektrycznej (EAN) dla budynków ośrodku kultury, szkoły i budynku urzędu zostały połączone w jeden punkt poboru w szkole podstawowej.
Nowo utworzony lokalny system dystrybucji energii elektrycznej został uzupełniony o elektrownię fotowoltaiczną o mocy 10,54 kWp, która została zbudowana na dachu Šatlavy (ośrodek kultury). Aby zapewnić zużycie całej wyprodukowanej energii elektrycznej oraz zminimalizować dostawy energii elektrycznej z systemu dystrybucyjnego, w budynku KD zainstalowano system baterii o pojemności 19,2 kWh.
Ciepło, które wytwarzają zaspakaja potrzeby ośrodka kultury, urzędu i szkoły w 100 procentach.
Kogeneracyjny agregat kondensacyjny TOTEM wytwarza około 67% ciepła i 28% energii elektrycznej( 5% straty).
Więcej informacji na ten temat znajduje się na stronie internetowej:
https://www.budisov.eu/mesto/projekty/zrealizovane-projekty/vytvoreni-male-lokalni-distribucni-site-pro-distribuci-tepla-a-elektriny-s-prvky-smart-grid-inteligentnim-ridicim-systemem-a-rizenim-spotreby-pro-tri-objekty-v-majetku-mesta-budisov-nad-budisovkou/
W Mikołajicach natomiast postanowiono sobie za cel zaopatrzenie w energię elektryczną i ciepło trzech budynków komunalnych wraz z inteligentnym systemem sterowania i zarządzania zużyciem poprzez pilotażową instalację mikroelektrowni WAVE spalającej pelety drzewne.
Gmina Mikołajice jest właścicielem trzech sąsiednich budynków, w których znajduje się dom kultury z restauracją i hostelem, urząd gminy, remiza strażacka i sklep wielobranżowy. Gmina odczuwała potrzebę modernizacji źródeł energii, zmniejszenia jej zużycia oraz zmniejszenia kosztów obsługi i utrzymania budynków. Warto dodać, że wieś nie jest zaopatrzona w gaz.
We współpracy z ČVIUT Praga opracowano propozycję nowego systemu grzewczego oraz dostaw energii elektrycznej i cieplnej w budynkach komunalnych. W ramach pierwszego etapu wybudowano wspólny system ciepłowniczy dla budynków komunalnych z kotłem kogeneracyjnym WAVE na biomasę kształtową (pelety drzewne), który zaopatruje w ciepło i energię elektryczną budynki Urzędu Gminnego, sklep spożywczy oraz remizę strażacką. W ramach projektu na dachu sklepu zamontowano również elektrownie fotowoltaiczne o mocy 10 kW oraz akumulator o pojemności 15 kWh. Punkty poboru energii elektrycznej zostały połączone, oszczędzając na opłatach za zarezerwowaną moc. Zaprojektowano i zainstalowano inteligentny system zarządzania energią. Całkowicie docieplone zostały Dom Kultury i Urząd Miejski. W drugim etapie zostanie ocieplony budynek sklepu, zwiększona zostanie moc zainstalowana elektrowni PV oraz zwiększona zostanie pojemność akumulatorów.
Sklep spożywczy zostanie ocieplony w kolejnym etapie.
Efektem projektu była oszczędność energii oraz zapewnienie większej samowystarczalności energetycznej budynków komunalnych. Ponadto zapewnienie ekonomicznego zaopatrzenia w ciepło i energię elektryczną dla wszystkich budynków komunalnych oraz zmiana filozofii ogrzewania biura ogólnego, sklepu i remizy strażackiej poprzez:
- Instalację mikroźródła do wspólnej produkcji energii elektrycznej i ciepła. Mikroelektrownia ma nominalną moc cieplną 50 kW energii cieplnej i tym samym może zaopatrywać w ciepło wszystkie wymienione budynki;
- własną produkcja energii elektrycznej (WAVE – jednostka ORC o mocy ok. 3 kW, z czego ok. 0,9 kW to wsad potrzebny na potrzeby własne kotłowni (wentylatory, układ sterowania itp.), 2,1 kW dostępnych dla budynków na własne potrzeby, elektrownia fotowoltaiczna o mocy 10 kWp dostarcza energię elektryczną do sieci wewnętrznej lub akumulatorów;
- pojemność baterii 15 kWh wystarcza na podstawowe zbilansowanie dziennego zużycia lub podtrzymanie ważnych urządzeń (zamrażarki, urząd gminy) do 12 godzin;
- system, który jest w pełni autonomiczny, dzięki czemu może działać nawet w sytuacjach, w których normalna elektryczna sieć przesyłowa nie działa w tzw. trybie rezerwowym;
- inteligentne sterowanie i regulacja – minimalizacja przepływów do sieci dystrybucyjnej, zarządzanie energią
W efekcie przyniosło to inwestorowi znaczące oszczędności operacyjne i redukcję emisji CO2 oraz zmniejszenie zużycia energii pierwotnej. Dodatkowo nastąpiła poprawa komfortu pracy operatora, pełna automatyzacja oraz wdrożony został zdalny monitoring.
Całkowity koszt inwestycji: 4,57 mln CZK bez VAT
Zwrot z inwestycji liczony jest na około 5-7 lat eksploatacji (wliczając wsparcie dotacyjne).
Znacznie niższe koszty eksploatacji. Samo połączenie punktów odbioru i optymalizacja zarezerwowanej mocy EE pozwoli gminie zaoszczędzić do 20 000 CZK rocznie. Oszczędnościom ekonomicznym towarzyszy szereg innych pozytywnych korzyści. Korzyścią jest również weryfikacja prototypu badawczego mikroźródła w praktyce (WAVE).
Ostatnim miejscem, które mieliśmy przyjemność zobaczyć była elektrownia wodna firmy Smurffit Kappa. Turbina wodna to nie tylko unikatowy zabytek techniki, ale od ponad 120 lat ważne źródło energii odnawialnej w regionie Opavsko. Do dzisiaj działa i jest wykorzystywana na potrzeby zakładu papierniczego, dla którego została wybudowana. Ilość produkowanej energii warunkowana jest poziomem wody. W przypadku niskiego poziomu wody produkcja nie jest wystarczająca, by pokryć w pełni zapotrzebowania na energię firmy. Warto dodać, iż kanał doprowadzajacy do turbiny wodę jest także zabytkiem techniki, wykorzystywanym w ramach turystiki i promocji obszaru Śląsk Opawski.
Wizyta studyjna została zrealizowana ze środków Poddziałania 19.1 Wsparcie przygotowawcze w ramach programu LEADER. Jego celem było pozyskanie wiedzy, inspiracji oraz zacieśnienie współpracy przy projektowaniu przez LGD TUR zadań w ramach nowej lokalnej strategii rozwoju na lata 2023-2027.
